De teek en tekenziekten

Wat zijn teken?

Een teek is een heel klein donker spinachtig beestje.

Waar komen teken voor? 

Ze leven overal, maar vooral tussen vochtige bladeren en in hoog schaduwrijk gras. Dat kan in het bos zijn, maar ook in je tuin, in de duinen, in heidegebied of in een park.

Waarom bijten teken ons?

Teken hebben bloed nodig om zich voort te planten. Ze kruipen op struiken of hoog gras en wachten tot een mens of dier passeert. Als ze eenmaal op je lichaam gekropen zijn, zoeken ze een geschikte plaats om zich vast te bijten.

Wanneer bijten teken?

Dat kán het hele jaar door, maar de meeste teken zijn actief en bijten tussen maart en oktober.

Hoe kan een teek je ziek maken? 

Een teek kan verschillende bacteriën of virussen in zijn lichaam hebben.  Als een teek je bijt, kan zo'n virus of bacterie in je lichaam terechtkomen via bijvoorbeeld het speeksel van de teek.

Niet alle teken kunnen je ziek maken!  En je lichaam zal vaak ook voorkomen dat je ziek wordt omdat het antistoffen zal aanmaken tegen de vreemde virussen of bacterieën.

Welke tekenziekten bestaan er? 

• De meest voorkomende ziekte is de ziekte van Lyme.  Deze ziekte wordt veroorzaakt door de bacterie Borrelia burgdorferi.  
• Word je besmet met het tekenencefalitis-virus, dan kan je een hersen(vlies)ontsteking krijgen na een tekenbeet.  Deze ziekte noemen we TBE.

Er zijn nog andere tekenziekten, maar die komen, net als TBE, erg weinig voor. Over alle ziekten en de symptomen en behandeling van de ziekte van Lyme en TBE lees je hieronder meer.

Hoe snel kan een teek je ziek maken? 

Hoe lang het duurt voor een teek je ziek kan maken, hangt af van de ziektekiem.  

De bacterie Borrelia burgdorferi die de ziekte van Lyme veroorzaakt wordt meestal vastgehouden in de darmen van de teek.  De bacterie zal, nadat de teek je gebeten heeft, verhuizen naar de speekselklieren.  Dit zal enkele uren tot dagen duren.  Pas vanaf het moment dat de bacterie in de speekselklieren zit, kan hij worden overgedragen op diegene die gebeten is.  Héél soms zit de bacterie al in de speekselklieren wanneer de teek je bijt.  

Het is moeilijk om exact te weten wanneer de bacterie overgaat van de teek naar diegene die gebeten is.  Uit wetenschappelijk onderzoek is wel gebleken dat dit uiterst zelden direct gebeurt en dat er meestal meer dan 12u overheen gaat voor de bacterie overgaat.

Daarom adviseren we om steeds 's avonds te controleren nadat je in de natuur bent geweest en de teek te verwijderen.  Zo ben je meestal op tijd om een besmetting met deze bacterie te voorkomen.  Natuurlijk ben je nooit helemaal zeker.  Daarom vragen we om toch op de symptomen te letten na elke tekenbeet.  Ga naar de huisarts wanneer er symptomen verschijnen. De ziekte van Lyme kan je behandelen met antibiotica.

Het tekenencefalitis-virus dat een hersenvliesontstekking kan veroorzaken, wordt vastgehouden in de speekselklieren van de teek.  De besmetting vindt plaats binnen enkele minuten na de tekenbeet. Je kan deze besmetting dus niet voorkomen eens je gebeten bent door een tekenbeet.  Daarom is het zo belangrijk om na een tekenbeet te controleren op de symptomen.  In België zijn er zeer weinig teken die dit virus in zich dragen.

Hoe vaak worden mensen ziek van een tekenbeet?

De ziekte van Lyme is de meest voorkomende tekenziekte in België.  In 2016 kregen ongeveer 900 mensen de diagnose van de ziekte van Lyme.  

Alle andere tekenziekten zijn nog zeldzamer.  Tot nu toe werd de ziekte TBE bijvoorbeeld slechts bij 2 Belgen vastgesteld in 2018 en in beide gevallen was het niet helemaal zeker of ze de ziekte gekregen hebben door een tekenbeet in België. Na een periode van 6 weken waren deze twee zieken aan de beterhand. 

In andere Europese landen komen tekenziekten wel vaker voor.  Informeer je daarom wanneer je naar het buitenland op vakantie gaat. Meer informatie vind je terug bij het Insituut voor Tropische Geneeskunde.

Welke symptomen krijg je bij de ziekte van Lyme? 

Voor de ziekte van Lyme geldt dat er meestal een rode ringvormige plek verschijnt rond de plaats waar de teek je beet.  Deze plek wordt geleidelijk aan groter. Op een donkere huid is deze krijg vaak blauwer.  De plek is op een donkere huid moeilijker te herkennen.

Die plek verschijnt niet meteen, maar na enkele dagen tot enkele weken. Sommige mensen (1 op 10 mensen die de ziekte van Lyme krijgen) krijgen die ring niet.

Ook zonder behandeling verdwijnt de vlek spontaan, maar dan is de ziekte niet verdwenen.  Daarom vragen we om goed te letten op deze ring na een tekenbeet.

Soms krijgen mensen ook griepachtige symptomen zoals koorts in combinatie met spier- en hoofdpijn.

Zonder behandeling blijft de bacterie in je lichaam.  Dan kan je maanden tot jaren later klachten krijgen, meestal ter hoogte van je zenuwen of gewrichten.

Hoe behandel je de ziekte van Lyme? 

De ziekte van Lyme kan je behandelen met antibiotica. Krijg je een ring of griepachtige symptomen na een tekenbeet, ga dan zeker langs bij je huisarts en meld de tekenbeet.

Zonder behandeling blijft de bacterie in je lichaam.  Dan kan je maanden tot jaren later klachten krijgen, meestal ter hoogte van je zenuwen of gewrichten. Een behandeling blijft mogelijk, maar die kan dan langer duren.

Laat je niet zomaar behandelen zonder correcte diagnose. De kans is erg klein dat je de ziekte doormaakt zonder dat je dat duidelijk opmerkt. Het meest voorkomende symptoom van de ziekte van Lyme, de ringvormige plek, is erg herkenbaar.

Kan je na genezing nog eens ziek worden? 

Als je opnieuw besmet raakt na een tekenbeet, kan je nogmaals de ziekte van Lyme krijgen.  De antistoffen die je aan hebt gemaakt na de eerste keer, beschermen niet voor een tweede beet.

Welke symptomen krijg van van TBE? 

In de eerste maand na de besmetting door het virus zal je griepachtige verschijnselen vertonen zoals hoofdpijn in combinatie met spier- en gewrichtspijn.

Na ongeveer vier weken zullen de klachten meestal verdwijnen en ben je genezen.  Enkele mensen worden na enkele weken terug ziek.  In deze tweede fase krijgen ze hoge koorts, ernstige hoofdpijn en een ontsteking van de hersenen of het hersenvlies.

Hoe behandel je TBE? 

Omdat TBE veroorzaakt wordt door een virus, kan je de ziekte niet behandelen.  Dat kan bij griep veroorzaakt door een virus bijvoorbeeld ook niet. Een pijnstiller of koortswerend middel kunnen wel helpen om je beter te voelen.

Voor de mensen die ernstiger ziek worden, kan ziekenhuisopname nodig zijn zodat ze beter opgevolgd kunnen worden.

Vaccineren tegen TBE

Er bestaat een vaccin dat voorkomt dat je TBE krijgt. Omdat de besmetting met het virus in België uiterst zeldzaam is, is het momenteel niet nodig om je te laten vaccineren tegen TBE wanneer je enkel in België in de natuur komt. 

Als vaccinatie wel nodig wordt, zal de overheid hierover informatie verspreiden, onder andere via deze website.

Wanneer je naar het buitenland gaat, kan het soms wel aangewezen zijn om je te laten vaccineren.  

Diverse teken kunnen drager zijn van een grote verscheidenheid van bacteriën, virussen of parasieten. Naast de bacterie Borrelia burgdorferi, die de ziekte van Lyme veroorzaakt, en het TBE-virus, dat tekenencefalitis veroorzaakt, draagt een teek soms nog andere ziektekiemen.
Het wetenschappelijk onderzoek dat gepubliceerd is op de website van Sciensano, toont aan dat die ziektekiemen zeldzamer aanwezig zijn in de onderzochte Belgische tekenpopulatie dan de bacterie Borrelia burgdorferi. 

Controleer steeds op tekenbeten, dezelfde dag nog dat je in de natuur geweest bent. Volg symptomen op. Word je ziek na een tekenbeet? Informeer dan altijd je huisarts, zodat hij alert kan zijn op verschillende tekenbetenziektes.