De teek en tekenziekten

Wat zijn teken?

Een teek is een heel klein donker spinachtig beestje.

Waar komen teken voor? 

Ze leven overal, maar vooral tussen vochtige bladeren en in hoog schaduwrijk gras. Dat kan in het bos zijn, maar ook in je tuin, in de duinen, in heidegebied of in een park.

Waarom bijten teken ons?

Teken hebben bloed nodig om zich voort te planten. Ze kruipen op struiken of hoog gras en wachten tot een mens of dier passeert. Als ze eenmaal op je lichaam gekropen zijn, zoeken ze een geschikte plaats om zich vast te bijten.

Wanneer bijten teken?

Dat kán het hele jaar door, maar de meeste teken zijn actief en bijten tussen maart en oktober.

Hoe kan een teek je ziek maken?

Een teek kan drager zijn van verschillende bacteriën of virussen (ziektekiemen). Tijdens een beet kunnen die ziektekiemen in je lichaam komen en je ziek maken. De meest voorkomende ziektekiem is een bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. 

Weetje: de meeste mensen worden niet ziek van een tekenbeet.

Hoe snel kan een teek je ziek maken? 

Voor de ziekte van Lyme geldt: hoe langer de teek vastzit, hoe groter de kans dat de bacterie die de ziekte veroorzaakt, in je lichaam komt. Daarom is het belangrijk om de teek zo snel mogelijk te verwijderen.    

Op welke symptomen moet je letten?

Het meest voorkomende signaal van de ziekte van Lyme is een rode ringvormige plek rond de plaats van de tekenbeet, die geleidelijk aan groter wordt (erythema migrans). Bij mensen met een donkere huidskleur zal de ring eerder blauwachtig zijn.

Die plek verschijnt niet meteen, maar na enkele dagen tot enkele weken. Sommige mensen krijgen die ring niet, maar worden wel ziek. Ook zonder behandeling verdwijnt de vlek spontaan, maar dan is de ziekte niet verdwenen.
Op een donkere huid is deze ring moeilijker te herkennen. Symptomen die lijken op griep (koorts in combinatie met gewrichts- of spierpijn) kunnen ook optreden. Het is belangrijk alle symptomen op te volgen.

Kan je de ziekte behandelen?

De ziekte van Lyme kan worden behandeld met antibiotica. Krijg je een ring of griepachtige symptomen na een tekenbeet, ga dan zeker langs bij je huisarts en meld de tekenbeet.

Zonder behandeling blijft de bacterie in je lichaam.  Dan kan je maanden tot jaren later klachten krijgen, meestal ter hoogte van je zenuwen of gewrichten. Een behandeling blijft mogelijk, maar die kan dan langer duren.

Laat je niet zomaar behandelen zonder correcte diagnose. De kans is erg klein dat je de ziekte doormaakt zonder dat je dat duidelijk opmerkt. Het meest voorkomende symptoom van de ziekte van Lyme, de ringvormige plek, is erg herkenbaar.

Wat is tekenencefalitis?

Tick-Borne Encephalitis (TBE) of tekenencefalitis is een hersen(vlies)ontsteking die veroorzaakt wordt door het tekenencefalitisvirus (TBEV). Dat virus kan je oplopen nadat je door een besmette teek gebeten bent.  De overdracht gebeurt via het speeksel van de teek en kan al binnen enkele minuten na de beet plaatsvinden. 

Waar komt TBE voor?

In België is een infectie met TBE mogelijk, al is dit zeer uitzonderlijk. Tot nu toe werd slechts bij een tweetal zieken vermoed dat ze TBE in België opliepen. In een aantal Europese landen bestaat er een verhoogd risico op TBE, onder andere in onze buurlanden. Een volledige kaart van landen en regio's met een verhoogd TBE-risico vind je terug op de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde.
Kun je TBE voorkomen?

Als je gebeten wordt door een besmette teek, kun je de overdracht van het virus niet voorkomen door de teek vroegtijdig te verwijderen. Alleen vaccinatie biedt bescherming tegen TBE. Ga je naar een van de landen waar het TBE-virus circuleert? Raadpleeg dan de website voor reisgeneeskunde voor het meest actuele vaccinatieadvies.
Kom je regelmatig in de natuur in België? Aangezien besmetting hier uiterst zeldzaam is, is het niet nodig je te laten vaccineren tegen TBE.

Je kunt proberen een tekenbeet te vermijden, maar dit is nooit 100% effectief. Hier vind je enkele maatregelen om de kans op tekenbeten te verkleinen:
-Blijf zoveel mogelijk op de paden 
-Draag gesloten schoenen en kleding die je armen en benen bedekt. Stop je broekspijpen in je kousen.
-Draag lichtgekleurde kleding; zo zie je een teek beter.
-Gebruik een insectenwerend middel met bijvoorbeeld DEET op je onbedekte huid. Zorg ervoor dat de DEET-samenstelling is aangepast voor kinderen. Raadpleeg je apotheker voor meer informatie.

Heb je toch een tekenbeet? Verwijder de teek dan rustig en in één beweging en volg gedurende één maand op of je ziektesymptomen krijgt. Ga naar de huisarts als er klachten optreden.

Krijg ik altijd hersenvliesontsteking na een beet van een besmette teek?

Nee.
Ongeveer twee derde van de infecties met het TBE-virus bij de mens zijn asymptomatisch. Als de ziekte wél optreedt, is dat vaak in de vorm van griepachtige verschijnselen (koorts in combinatie met spier- of gewrichtspijn, vermoeidheid of hoofdpijn) gedurende een vijftal dagen.  
Bij ongeveer een derde van de personen die griepachtige verschijnselen doormaken, treedt er na een periode zonder klachten (van ongeveer één week tot twintig dagen) een tweede fase van de ziekte op. Die fase kenmerkt zich door aantasting van het centrale zenuwstelsel (hersenvliesontsteking of hersenontsteking). 

Hoe wordt TBE behandeld?

Er bestaat geen specifieke behandeling tegen tekenencefalitis. Aangezien het gaat om een infectie door een virus, zijn antibiotica niet nuttig en overbodig. Voor de tweede ziektefase kan opname in een ziekenhuis noodzakelijk zijn.  

Ik kom regelmatig in de natuur in België. Moet ik me laten vaccineren tegen TBE?

Aangezien besmetting in België uiterst zeldzaam is, is het niet nodig je te laten vaccineren tegen TBE. De situatie in België wordt door de overheid nauwlettend in het oog gehouden. Wel worden er jaarlijks één tot meerdere gevallen vastgesteld bij niet-gevaccineerde mensen na een reis in het buitenland. Op de website voor reisgeneeskunde vind je vaccinatieadvies voor tekenencefalitis als je een buitenlandse vakantie in de natuur plant.  

Moet ik me ongerust maken?

Op dit moment is het risico op een TBE-besmetting in België uiterst klein.  
Geniet dus van de natuur en controleer dezelfde dag nog op tekenbeten.  
Ben je gebeten? Ga naar je huisarts als je een rode kring opmerkt en/of last hebt van griepachtige symptomen. Met griepachtige symptomen bedoelen we de combinatie van koorts en spier- of gewrichtspijn. Want dat kan wijzen op een tekenziekte. 
Plan je een buitenlandse actieve vakantie in de natuur? Kijk dan op de website voor reisgeneeskunde.
Wordt er niet geadviseerd je te laten vaccineren tegen TBE? Controleer dan dagelijks op tekenbeten en volg symptomen een maand lang op. 

Diverse teken kunnen drager zijn van een grote verscheidenheid van bacteriën, virussen of parasieten. Naast de bacterie Borrelia burgdorferi, die de ziekte van Lyme veroorzaakt, en het TBE-virus, dat tekenencefalitis veroorzaakt, draagt een teek soms nog andere ziektekiemen.
Het wetenschappelijk onderzoek dat gepubliceerd is op de website van Sciensano, toont aan dat die ziektekiemen zeldzamer aanwezig zijn in de onderzochte Belgische tekenpopulatie dan de bacterie Borrelia burgdorferi. 

Controleer steeds op tekenbeten, dezelfde dag nog dat je in de natuur geweest bent. Volg symptomen op. Word je ziek na een tekenbeet? Informeer dan altijd je huisarts, zodat hij alert kan zijn op verschillende tekenbetenziektes.